11-13. Yüzyıl İslam Düşüncesinde Fizik Teori Modelleri: Kuram ve Yöntem

Kelam Fiziği Üzerine İkincil Literatür

by Proje I Temmuz 14, 2022 354 Views

KİTAPLAR

Alami, A.. L’Ontologie modale: étude de la théorie des modes d’Abū Hāšim al- Ğubbāʾi. Paris: J. Vrin, 2001.

Alousi, Hüsam Muhî Eldîn. The Problem of Creation in Islamic Thought, Qur’an, Hatidh, Commentaries and Kalam. Cambridge: The National Printing, 1965.

Altaie, M. Basil. God, Nature and the Cause. USA: Kalam&Research Media, 2016.

Avn, Faysal Budeyr. Fikratü’t-tabi‘iyye fi felsefeti’l-İslâmiyye mea beyâni mesâdiriha. b.y.: Mektebetu’l-Hürriyeti’l-Hadise, 1980.

Aydın, Hasan. Eski Yunan’dan İslâm’ın Klasik Çağına Neden Kavramı ve Nedensellik Sorunu. İstanbul: Bilim ve Gelecek Kitaplığı, 2009.

Azzâm, Mahfûz Ali. Fi’l-felsefeti’t-tabîʻiyye ʻinde’l-Câhız. Dârü’l-Hidâye, 1995.

Baffioni, Carmela. Atomismo e Antiatomismo nel Pensiero Islamico. Naples: Instituto Universitario Orientale, 1982.

Baga, Mehmet Sami. İslam Felsefesinde Cisim Teorisi Hikmetü’l-Ayn Geleneği. İSAM Yayınları, İstanbul 2021.

Bulgen, Mehmet. Klasik İslâm Düşüncesinde Atomculuk Eleştirileri. İstanbul: İFAV Yayınları, 2017.

Bulğen, Mehmet. Kelâm Atomculuğu ve Modern Kozmoloji. İstanbul: TDV Yayınları, 2018.

Cengiz, Yunus. Doğa ve Öznellik Câhız’ın Ahlak Düşüncesi. İstanbul: Klasik Yayınları, 2015.

Cihâmî, Cîrâr. Mefhûmu’s-sebebiyye beyne’l-mütekellimîn ve’l-felâsife. Beyrut: Dâru’l- Meşrik, 1976.

Craig, William Lane. The Kalām Cosmological Argument. Wipf and Stock Publishers, 2000.

Dağ, Mehmet. İmam el-Harameyn el-Cüveynî’nin Alem ve Allah Görüşü. Ankara: Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi 1976.

Daiber, Hans. Das theologisch-philosophische System des Mu‘ammar ibn ‘Abbad as- Sulami. (gest. 830 n. Chr.), Beyrut: Franz Steiner, 1975.

Daiber, Hans. Naturwissenschaften bei den Arabern im 10. Jahrhundert n. Chr. Briefe des Abū l-Faḍl Ibn al-ʿAmīd ( gest. 360/970) an ʿAḍudaddaula. Leiden, New York, Köln 1993.

Davidson, Herbert A. Proofs for Eternity, Creation and the Existence of God in Medieval Islamic and Jewish Philosophy. New York: Oxford University Press, 1987.

Demir, Osman. Kelâmda Nedensellik: İlk Dönem Kelamcılarında Tabiat ve İnsan. İstanbul: Klasik Yayınları, 2015.

Dhanani, Alnoor. Kelamın Fizik Kuramı Basra Mu‘tezilesi Kozmolojisinde Atomlar, Uzay ve Boşluk. çev. Mehmet Bulgen. Klasik Yayınları, İstanbul 2021.

Dhanani, Alnoor. The Phisycal Theory of Kalām: Atom, Space, and Void in Basrian Mu‘tazilī Cosmology, E.J. Brill, Leiden New York Köln. 1994.

Dieterici, Friedrich Heinrich. Die Naturanschauung und Naturphilosophie der Araber im X. Jahrhundert. J. C. Hinrichs, Leipzig 1876.

Düzgün, Şaban Ali. Nesefî ve İslam Filozoflarına Göre Allah-Âlem İlişkisi. Ankara: Akçağ Yayınları, 1998.

Ebû Rîde, Abdülhâdî. İbrahim en-Nazzâm’da Tabiat Anlayışı. çev. Hüseyin Aydın. Malatya: Nehir Yayınları, 2003.

Ebû Rîde, Muhammed Abdülhâdî. Min şüyûhi’l-Mu‘tezile İbrâhim b. Seyyâr en-Nazzâm ve ârâuhü’l-kelâmiyyeti’l-felsefiyye. Kahire: Dârü’n-Nedîm, 1989.

Erdemci, Cemalettin. Kelam Kozmolojisine Giriş. Ankara: Araştırma Yayınları, 2007. et-Tâî, M. Basil. Dakîku’l-Kelâm. Ürdün: Âlemü’l-Kütübi’l-Hadîs, 2010. Fahri, Macid. Islamic Occasonalism and its Critique by Averroes And Aquinas. USA:

Routledge, 2008. Frank, Richard M.. Beings and Their Attributes: The Teaching of the Basrian School of

the Mutazila in the Classical Period. State University of New York Press, Albany 1978. Frank, Richard. M.. Creation and the Cosmic System: Al-Ghazâlî and Avicenna.

Heidelberg: Winter, 1992. Günaltay, Mehmed Şemseddin-Bayın. İrfan. Kelâm Atomculuğu ve Kaynağı Sorunu.

İstanbul: Fecr Yayınevi, 2008. Hacak, Hasan. Atomcu Evren Anlayışının İslam Hukukuna Etkisi. İstanbul: Ensar Neşriyat,

2007. Hassan, Laura. Ashʿarism encounters Avicennism: Sayf al-Dīn al-Āmidī on Creation.

Piscataway: Gorgias Press, 2020. Heinen, Anton M.. Islamic Cosmology: A Study of al-Suyūṭī’s “‘ilm al-hay’a as-sanī-ya fī l-

hay’a al-sunnīya” with Critical Edition, Translation and Commentary. (Beiruter Texte und Studien, hsg. von Orient-Inst. d. D.M.G. 27.) viii + 289 pages, with 80 pages of Arabic text. For F. Steiner Verlag, Beirut 1982.

Hûlî, Yumnî Tarîf. et-Tabîiyyât fî İlmi’l-Kelâm: mine’l-Mâzi ile’l-Mustakbel. Dâru’s-Sıkâfe li’n-Neşr ve’t-Tevzi’, Kahire, 1995.

Kandemir, Ahmet Mekin. Mu’tezilî Düşüncede Tabiat ve Nedensellik. Endülüs Yayınları, İstanbul 2020.

Karadaş, Cağfer. Bakıllânî’ye Göre Allah ve Âlem Tasavvuru. Bursa: Arasta Yayınları, 2003.

Karadaş, Cağfer. Kelâm Düşüncesinde Evren ve İnsan. Bursa: Emin Yayınları, 2011.

Kazanç, Fethi Kerim: Kâdî Abdülcebbâr’da Nedensellik Kuramı. Ankara: Araştırma Yayınları, 2014.

Key, Alexander. Language Between God And The Poets: Maʿnā in The Eleventh Century. Oakland: University of California Press, 2018.

Kılavuz, Ulvi Murat. Kelamda Kozmolojik Delil. İstanbul: İz Yayıncılık, 2009. Koloğlu, Orhan Şener. Cübbâîler’in Kelâm Sistemi. İstanbul: İSAM Yayınları, 2011.

Monnot, Guy. Penseurs Musulmans et Religions Iraniennes: ‘Abd al-Jabbar et ses Devanciers. Paris: J. Vrin, 1974.

Munâ, Ebû Zeyd Ahmed. et-Tasavvurü’z-zerrî fi’l-fikri’l-felsefiyyi’l-İslâmî. el- Müessesetü’l-Câmiiyye li’d-Dirâsât ve’n-Neşr, Beyrut 1994.

Murâd, Saîd. İbn Metteveyh ve Ârâuhu’l-Kelâmiyye ve’l-Felsefiyye. Mektebetu’l-Enclü’l- Mısriyye. Kahire, 1411/1991.

Mülhim, Ali Bu. el-Menâhiyyü’l-Felsefiyye inde’l-Câhiz. Beyrut: Dâr ve Mektebetü’l- Hilâl, 1994.

Necm, Vedîʻa Tâhâ. Menkulâtü’l-Câhız an Aristo fî kitâbi’l-Hayevân. Kuveyt: Maʻhadi’l- Mahtûtâti’l-Arabiyye, 1985.

Perler, Dominik & Rudolph, Ulrich. Occasionalismus. Theorien der Kausalität im arabisch-islamischen und im europäischen Denken. (Abhandlungen der Akademie der Wissenschaften in Göttingen, 235). Göttingen: Vandenhoeck & Ruprecht, 2000, 278.

Peters, J.. God’s Created Speech: A study in the speculative theology of the Mu‘tazili Qadi’l Qudat Abu l-Hasan ‘Abd al-Jabbar bin Ahmad al-Hamadani. Leiden: Brill, 1976.

Pines, Shlomo. Beitrage zur islamischen Atomenlehre. Berlin 1936. Pines, Shlomo. İslam Atomculuğu. çev. Osman Demir. İstanbul: Klasik Yayınları, 2017. Pines, Shlomo. Mezhebü’z-zerre inde’l-müslimîn. Arapçaya çev. Muhammed Abdülhâdî

Ebû Rîde. Mektebetü’n-Nehdati’l-Mısriyye, Kahire 1365/1946. Pines, Shlomo. Studies in İslamic Atomism. İngilizceye çev. Michael Schwarz. The

Magnes Press, The Hebrew University, Jerusalem, 1997. Pretzl, Otto. Die frühislâmische Atomenlehre. Isl., 1931. Sorabji, Richard. Time, Creation, and the Continuum: Theories in Antiquity and the Early

Middle Ages. Ithaca: Cornell University Press, 1983. Thiele, Jan. Kausalität in der mu’tazilitischen Kosmologie. Das Kitâb al-Mu’aththirât wa-

miftâh al-mushkilât des Zayditen al-Hasan ar-Rassâs (st. 584/1188) (Islamic Philosophy, Theology and Science 84). Leiden-Boston: Brill, 2011, xii-155+57. [includes critical edition].

Thiele, Jan. Theologie in der jemenitischen Zaydiyya: Die naturphilosophischen Überlegungen des al-Ḥasan ar-Raṣṣāṣ. Leiden: Brill, 2013, xiv-224.

Uluç, Tahir. İmâm Mâtürîdî’nin Âlemin Ontolojik Yapısı Hakkında Filozofları Eleştirisi. İstanbul: İnsan Yayınları, 2017.

Van Ess, Josef. Theologie Und Gesellschaft İm 2. Und 3. Jahr. Hundert Hidschraft: Eine Geschishte Des Religiosen Denker İm Frühen Islam. New York: Walter De Gruyter, I, II, III, V (1991); IV, VI (1995).

Van Ess, Josef. Theology and Science: The Case of Abū Isḥaq al-Naẓẓām. Ann Arbor: Center for Near Eastern and North African Studies, University of Michigan, 1978.

Van Ess, Josef. Theology and Society in the Second and Third Centuries of the Hijra. I- IV, Translated from German by Gwendolin Goldbloom-John O’Kane, Leiden: Brill 2017-2019.

Vloten, Gerlof van. Ein arabischer Naturphilosoph im 9. Jahrhundert el-Dschâhiz. Stuttgart, W. Heppeler, 1918.

Wolfson, Harry Austryn. The Philosophy of the Kalam. Cambridge, MA: Harvard University Press, 1976.

Yeşilyurt, Temel. Tanrının Aşkınlığı Bağlamında Rüyetullah Sorunu. Malatya 2001.

Yıldız, Metin. Kelâm Kozmolojisi Mu‘tezile’nin Âlem Anlayışı. İstanbul: Endülüs Yayınları, 2020.

Yücedoğru, Tevfik. Geçmişten Günümüze İlim ve Din Açısından Yaratılış. Emin Yayınları. 2006.

KİTAP BÖLÜMLERİ

Abdulsater, Hussein A.. “The Theory of States from al-Mufîd to al-Murtadâ”. In Philosophy and the Intellectual Life in Shî’ah Islam, ed. by Saiyad Nizamuddin Ahmad & Sajjad H. Rizvi (The Shîah Institute Symposia Series 1). London: The Shi’ah Institute Press, 2017, 276, 27-37.

Adamson, Peter – Andreas Lammer. “Fakhr al-Dīn al-Rāzī’s Platonist Account of the Essence of Time”. Philosophical Theology in Islam: Later Ashʿarism East and West. Shihadeh, Ayman und Thiele, Jan (Hrsg). Leiden und Boston: Brill 2020, 95-122.

Adamson, Peter. “Fakhr al-Dîn al-Râzî on Void”. In Islamic Philosophy from the 12th to the 14th Century, ed. by Abdelkader Al Ghouz (Mamluk Studies 20). Goettingen: V&R unipress, Bonn University Press, 2018, 505, 307-26.

Adamson, Peter. “Galen and al-Rāzī on Time”. Medieval Arabic Thought: Essays in Honour of Fritz Zimmermann, Warburg Studies and Texts 4, 2012.

Adamson, Peter. “The Existence of Time in Fakhr al-Dîn al-Râzî’s al-Matâlib al-‘âliya”. In The Arabic, Hebrew and Latin Reception of Avicenna’s Physics and Cosmology, ed. by Dag Nikolaus Hasse & Amos Bertolacci (Scientia graeco-arabica 23). Berlin: De Gruyter, 2018, viii- 549, 65-99.

Ataie, Basil. “Time in Islamic Kalâm”. in Christian and Islamic Philosophies of Time, ed. by Sotiris Mitralexis & Marcin Podbielski (Wilmington, DE: Vernon Press, 2018), 121-137.

Az, Mehmet Ata. “İbn Sînâ’nın Atomculuk Eleştirisi”. Din Felsefesi Açısından Mu’tezile Gelen-Ek-i I, der. Recep Alpyağıl. İstanbul: İz Yayıncılık, 2014, 695-711.

Bakar, Osman. “The Atomistic Conception of Nature in Ash‘arite Theology”. The History and Philosophy of Islamic Science, Islamic Texts Society, Cambridge 1999: 77-101.

Benevice, Fedor. “The Metaphysics of Muḥammad b. ʿAbd al-Karīm al-Šahrastānī (d. 1153): Aḥwāl and Universals”. Islamic Philosophy from the 12th to the 14th Century, ed. Abdelkader Al Ghouz. Bonn University Press, Göttingen, 2018, 327-355.

Bennett, David – Wisnovsky, Robert. “A Newly Discovered Yahyâ ibn Adi Treatise Against Atomism”. Ideas in Motion in Baghdad and Beyond. Ed. Damien Janos. Leiden: Brill, 2015.

Bennett, David. “Cognisable Content: The Work of the Maʿnā in Early Muʿtazilī Theory”. In Philosophy and Language in the Islamic World, ed. by Nadja Germann & Mostafa Najafi (Philosophy in the Islamic World in Context 2). Berlin: De Guyter, 2020, xiv-343, 1-20.

Bernand, Marie. “Tabiat Kavramının Kelâmî Eleştirisi”. Din Felsefesi Açısından Mâtûrîdî Geleneki 3. Ed. Recep Alpyağıl. 575-605, İstanbul: İz Yayıncılık, 2017.

Bulğen, Mehmet. “İmam Mâtürîdî ve Atomculuk”. İmam Mâtürîdî ve Mâtürîdiyye Geleneği: Tarih, Yöntem, Doktrin Prof. Dr. Bekir Topaloğlu Anısına, ed. Hülya Alper. İstanbul: M. Ü. İlahiyat Fakültesi Vakfı Yayınları, 2018, 83-122.

Bulğen, Mehmet. “Kant’ın Agnostik Antinomileri ve Kelâmcıların Kozmolojik Argümanları: Modern Bilim Açısından Bir Değerlendirme”. Din Karşıtı Çağdaş Akımlar ve Deizm, 2017, 107-123.

Crone, Patricia. “Excursus II: Ungodly Cosmologies”. In The Oxford Handbook of Islamic Theology, ed. by Sabine Schmidtke. Oxford: Oxford University Press, 2016, 103-21.

Demir, Osman. “Fahreddin er-Razi’de Cevher-i Ferd ve Heyula-Suret Teorileri.” İslam Düşüncesinin Dönüşüm Çağında Fahreddin er-Razi, 527-554. İSAM Yayınları, 2013.

Demir, Osman. “Îcî Kelâmında Fizik”. İslâm İlim ve Fikir Geleneğinde Adudüddin el-Îcî, ed. Eşref Altaş. 333-384. İstanbul: İSAM Yayınları, 2017.

Dhanani, A., “Rocks in the Heavens!? The encounter between ʿAbd al-Jabbar and Ibn Sina”. in Reisman, D. (ed.), Before and After Avicenna (Leiden, 2003), 127–44.

Fakhry, Majid. “The Mu‘tazilite view of man”. Recherches d’Islamologie: Recueil d’articles offert á George C. Anawati et Louis Gardet par Ieurs colleges et amis, Louvain: Peeters, 1977, 107-121.

Faultless, Julian. “Jawhar and dhāt in Some Medieval Arabic Philosophers, or, On ‘dhis and dhat’”. Medieval Arabic Thought: Essays in Honour of Fritz Zimmermann. Warburg Studies and Texts 4, 2012.

Frank, Richard M.. “al-Ahkâm in Classical Asharite Teaching”. De Zénon d’Élée a Poincaré Recueil d’études en hommage a Roshdi Rashed, eds. R. Morelon and A Hasnawi (Les Cahiers du MIDEO), Louvain: Editions Peeters (2004), 753-777.

Frank, Richard M.. “Attribute, Attribution and Being: Three Islamic Views”. Classical Islamic theology: The Ash’arites Texts and Studies on the Development and History of Kalâm, ed. Dimitri Gutas, Hampshire: Ashgate Variorum, 2008, 258-278.

Frank, Richard M.. “Notes and Remarks on the Tabāʿi in the Teaching of al-Māturīdī”. Melanges D’islamologie. Ed. Pierre Salmon. Leiden: E.J. Brill, 1974.

Frank, Richard M.. “The Metaphysics of Created Being According to Abu’l-Hudayl alAllâf: A Philosophical Study of the Earliest Kalâm”. Early Islamic Theology: The Mu’tazilites and al- Ash’arî, ed. Dimitri Gutas, Surrey: Ashgate Variorum, 2011, 1-53.

Frank, Richard. M.. “Bodies and Atoms: The Ash‘arite Analysis”. Islamic Theology and Phi- losophy: Studies in Honor of George F. Hourani, ed. Michael E. Marmura, Albany: State University of New York Press, 1984, 39-53.

Gibb, H.A.R. “Nizam Delili: Câhız’a Nispet Edilen Mu‘tezîlî Bir Eser”. çev. Yunus Cengiz. Mu’tezili Geleneki I. Ed. Recep Alpyağıl. 793-804. İstanbul: İz Yayıncılık, 2014.

Goodman, L. E.. “Time in Islam”. In A. N. Balslev and J. N. Mohanty, Religion and Time, Leiden: Brill (1993), 138–62.

Hassan, Laura. “Sense Perception in Sayf al-Dīn al-Āmidī: A Theologian’s Encounter with Avicennan Psychology”. In: Bennett D., Toivanen J. (eds) Philosophical Problems in Sense Perception: Testing the Limits of Aristotelianism. Studies in the History of Philosophy of Mind, vol 26, 2020, 161-185.

Janssens, Jules. “Avicennian Elements in Fakhr al-Dîn al-Râzî’s Discussion of Place, Void and Directions in the al-Mabâhit al-Mashriqiyya”. In The Arabic, Hebrew and Latin Reception of Avicenna’s Physics and Cosmology, ed. by Dag Nikolaus Hasse & Amos Bertolacci (Scientia graeco-arabica 23). Berlin: De Gruyter, 2018, viii- 549, 43-63.

Lammer, Andreas. “Two Sixth/Twelfth-Century Hardliners on Creation and Divine Eternity : al-Shahrastânî and Abû l-Barakât al-Baghdâdî on God’s Priority over the World”. In Islamic Philosophy from the 12th to the 14th Century, ed. by Abdelkader Al Ghouz (Mamluk Studies 20). Goettingen: V&R unipress, Bonn University Press, 2018, 505, 233-78.

Langermann. Y. Tzvi. “Naṣīr al-Dīn al-Ṭūsī’s Exposition of mayl”. Medieval Arabic Thought: Essays in Honour of Fritz Zimmermann. Warburg Studies and Texts 4, 2012, 1-12.

Madelung, Wilferd. “Kawn al-‘Âlam: the Cosmogony of the Ismâ’îlî dâ’î Muhammad b. Ahmad al-Nasafî”. In his Studies in Medieval Shi’ism, section XVI, ed. by Sabine Schmidtke (Variorum CS1015). Farnham: Ashgate, 2012, xii-312, [2010 original in Ismaili and Fatimid Studies, pp. 22-31], 23-31.

Marmura, M.. “Al-Ghazālī’s Second Causal Theory in the 17th Discussion of the Tahāfut”. In P. Morewedge (ed.), Islamic Philosophy and Mysticism. Delmar, NY: Caravan Books, 1981, 85–112.

Martini Bonadeo, Cecilia. “God’s Qudra (Power) and Natural Causality: Between Falsafa and Islamic Occasionalism”. in Occasionalism from Metaphysics to Science, ed. by Matteo Favaretti Camposampietro, Mariangela Priarolo & Emanuela Scribano (The Age of Descartes/Descartes et son temps 2) (Turnhout: Brepols, 2018), pp. 21-40.

Mayer, Toby. “The Absurdities of Infinite Time: Shahrastānī’s Critique of Ibn Sīnā and Ṭūsī’s Defence”. Medieval Arabic Thought: Essays in Honour of Fritz Zimmermann / edited by Rotraud Hansberger, M. Afifi al-Akiti and Charles Burnet, Warburg Studies and Texts 4, 2012, 105-134.

McGinnis, Jon. “Going the Extra Mayl: Two texts on Medieval Dynamics in the Islamic World”. In Arabic Humanities, Islamic Thought. Essays in Honor of Everett K. Rowson, ed. by Joseph E. Lowry & Shawkat M. Toorawa (Islamic History and Civilization 141). Leiden: Brill, 2017, 500, 317-37.

Muhtaroğlu, Nazif. “Al-Māturīdī’s View of Causality”. Occasionalism Revisited: New Essays from the Islamic and Western Philosophical Traditions. ed. Nazif Muhtaroglu. Abu Dhabi: Kalam Research and Media, 2017, 3-21.

Muhtaroğlu, Nazif. “Ashʻarites, Cartesians and Occasionalism”. Occasionalism Revisited. Ed. Nazif Muhtaroğlu. 105-138. Abu Dhabi: Kalam Research & Media, 2017.

Musallam, Basim. “The human embryo in Arabic scientific and religious thought”. Islamic Medical and Scientific Tradition: Critical Concepts in Islamic Studies, ed. by Peter E. Pormann, 4 vol. Abingdon & New York: Routledge, 2011, viii-240, vol. II, 317-31. [Avicenna & Ibn Qayyim, reprint from 1990].

Noble, Michael. “Sabian Astral Magic as Soteriology in Fakhr al-Dīn al-Rāzī’s al-Sirr al- maktūm”. in Islamicate Occult Sciences in Theory and Practice (Handbook of Oriental Studies, Section 1 The Near and Middle East 140) (Leiden: Brill, 2020), pp. 207-29.

Pretzl, Otto. “Madhhab jawhar al-fard inda al-mutakallimun fi al-Islam”. Madhhab al- zarra inda al-Muslimin. Ed. Shlomo Pines. al-Qahirah: Maktabat al-Nahḍah al-Miṣriyah, 1946.

Reinink, Gerrit J.. “The ‘Book of Nature’ and Syriac Apologetics against Islam. The Case of Job of Edessa’s Book of Treasures”. in The Book of Nature in Antiquity and the Middle Ages, ed. by Arjo Vanderjagt & Klaas van Berkel (Groningen Studies in Cultural Changes 16) (Leuven- Paris, Dudley, MA: Peeters, 2005), pp. 71-84.

Sabra, Abdelhamid. I. “Kalâm Atomism as an Alternative Philosophy to Hellenizing Falsafa”. Arabic Theology, Arabic Philosophy: Essays in Celebration of Richard M. Frank (ed. James E. Montgomery), Orientalia Lovaniencia Analecta 152, Leuven 2006, 199-272.

Saliba, George. “Al-Jahiz and the Critique of Aristotelian Science”. Al-Jahiz: A Muslim Humanist for Our Time içinde (ed. Arnim Heinemann, John L. Meloy, Tarif Khalidi), Würzburg: Ergon Verlag, 2009, 39-50.

Schmidtke, Sabine. “Ms. Mahdawi 514. An Anonymous Commentary of Ibn Mattawayh’s Kitâb al-tadhkira”. In Islamic Thought in the Middle Ages, Studies in Text, Transmission and Translation, in Honour of Hans Daiber. ed. A. Akasoy. Leiden: Brill, 2008, 139- 62.

Schwarb, Gregor. “Early Kalām and the Medical Tradition”. Early Kalam and The Medical Tradition in Philosophy and Medicine in The Formative Period of Islam. Ed. Peter Adamson – Peter E. Pormann. London: Warburg Institute Colloquia, 2017, 103-166.

Shihadeh, Ayman. “Klasik Eş’ari Antroplojisi: Beden, Hayat ve Ruh”. çev. Güvenç Şensoy. Din Felsefesi Açısın Eş‘ari Gelen-ek-i V (ed. Recep Alpyağıl), İz Yayıncılık, İstanbul, 2019, 1125- 1160.

Smirnov, Andrey. “Causality and Islamic Thougt”. A Companion to World Philosophies. Ed. Eliot Deutsch-Ron Bontekoe. 493-503. USA: Blackwell, 1997.

Thiele, Jan. “Abū Hāshim al-Jubbā’ī’s (d. 321/933) Theory of ‘States’ (aḥwāl) and its Adaption by Ash‘arite Theologians”. in Sabine Schmidtke (ed.), The Oxford Handbook of Islamic Theology, Oxford, Oxford University Press, 2016, 364-383.

Van Ess, Josef. “al-Jahiz and Early Mu‘tazilī Theology”. Al-Jahiz: A Muslim Humanist for Our Time içinde (ed. Arnim Heinemann, John L. Meloy, Tarif Khalidi), Würzburg: Ergon Verlag, 2009, 13-14.

Van Ess, Josef. “Muʿtazilite Atomism”. Flowering Muslim Theology. trans. Jane Marie Toldd. Cambridge: Harvard University Press, 2006, 79-115.

Varsanyi, Orsolya. “The Terminology of Body in Ninth-Century Christian Apology”. In More modoque. Die Wurzeln der europäischen Kultur und deren Rezeption im Orient und

Okzident. Festschrift für Miklós Maróth zum siebzigsten Geburtstag, ed. by Pál Fodor, Gyula Mayer, Martina Monostori, Kornél Szovák & László Takács. Budapest: Forschungzentrum für Humanwissenschaften der Ungarischen Akademie der Wissenschaften, 2013, 360, 253-76 [jirm, jism, jasad, badan].

Walker, Paul E.. “Eternal Cosmos And The Womb of History: Time in Early Ismaili Thought”. In his Fatimid History and Ismaili Doctrine, XII, (Variorum). New York: Routledge, 2019, xii-338, 355-66 [original 1978].

Wolfson, Harry Austryn. “Mu‘ammar’s Theory of Ma‘nā”. Arabic and Islamic Studies in Honor of Hamilton A. R. Gibb (ed. G. Makdisi), Leiden; Brill, 1965, 673–688.

Yavuz, Yusuf Şevki. “Mâtûrîdî’nin Tabiat ve İlliyete Bakışı”. Büyük Türk Bilgini İmâm Mâtûrîdî ve Mâtûrîdîlik. Ed. İlyas Çelebi. 54-64. İstanbul: M. Ü. İlahiyat Fakültesi Vakfı Yayınları, 2012.

Zimmerman, Fritz. “Philoponus’ Impetus Theory in the Arabic Tradition”. Philoponus and the Rejection of Aristotelean Science, ed. R. Sorabji, London: Duckworth, 1987, 121-129.

MAKALELER

Abdi, Wazir Hassan. “Ibn Sînâ Critique of Mutakallimûn Atomic Theory”. Indian Journal of History of Science, 21/3 (1986).

Abdulsater, Hussein A.. “Traditionalist Spirits and Rationalist Bodies. The Concept of the Human Being in Early Imâmî Theology“. Shii Studies Review, 2.1-2 (2018): 1-37.

Adamson, Peter. “Al-Kindi And The Mu’tazila: Divine Attributes, Creation And Freedom”. Arabic Sciences and Philosophy 13 (2003): 45-77.

Adamson, Peter. “Fakhr al-Dîn al-Râzî On Place”. Arabic Sciences and Philosophy, 27.2 (2017): 205-36.

Afîfî, Ebü’l-Alâ. “Mûtezile’nin Mâdûm Nazariyesi ile İbn Arabî’nin A‘yân-ı Sâbite Nazariyesinin Karşılaştırılması”. çev. Cağfer Karadaş. Uludağ Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 4/6 (1994), 267-276.

Akman, Mustafa. “Eşʻarî’nin Nedensellik Anlayışı Üzerinden Ehl-i Hadis’in Vardığı Sonuçlar”. Journal of Islamic Research 2011;22(2):71-88.

Al-Allaf, Mashhad. “Al-Ghazâlî on Logical Necessity, Causality, and Miracles”. Journal of Islamic Philosophy, 2 (2006): 37-52.

Al-Salimi, Abdulrahman. “Early Ibâdî Theological Arguments on Atoms and Accidents”. Arabic Sciences and Philosophy, 23.1 (2013): 117-34.

Alper, Hülya. “Yokluk nedir? Seyfeddin el-Âmidî’de Ma‘dûm Kavramı Üzerine Bir İnceleme”. İstanbul Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 2013, 28, 33-58.

Altaş, Eşref. “Fahreddin er-Râzî’nin el-Heyûlâ ve’s-sûre Adlı Risalesi: Tahlil, Tahkik ve Tercüme,” Nazariyat İslam Felsefe ve Bilim Tarihi Araştırmaları Dergisi 1/1 (2014) 51-116.

Altaş, Eşref. “Fahreddin er-Râzî’nin el-Cevherü’l-Ferd Adlı Risalesinin Tahkiki veTahlili”. Nazariyat İslâm Felsefe ve Bilim Tarihi Araştırmaları Dergisi 2/3 (Ekim 2015) :75-100.

Altıntaş, Ramazan. “Muʻtezile’nin Basra Ekolüne Göre Tabʻ Teorisi ve Bu Teorinin Bazı Kelâmî Konulara Uygulanması”. Kader Dergisi 15/2 (2018): 212-228.

Bağçeci, Muhittin. “Mucizenin İmkânı ve Tabiat Kanunlarının Zorunsuzluğu”. Erciyes Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 1 (1983): 167-177.

Baktır, Mehmet. “Câhız’ın Varlık ve Tabiat Anlayışı”. Cumhuriyet İlahiyat Dergisi 10/2 (2006): 237-256.

Başaran, Vural. “Cürcânî’de Atom Kavramı ve Felsefesi”. Dört Öge, 15 (2019), 111-122.

Bayraktar, Mehmet – Mehmet Vural. “Cahız ve Biyolojik Evrimciliğin Doğuşu”. Kelam Araştırmaları Dergisi [Kader], 10/1 (2012), 117-126.

Bedevî, Abdurrahman. “Ebu’l-Hüzeyl el-Allâf’ın Dakîku’l-Kelâm Anlayışı”. çev. Metin Yıldız. Kelâm Araştırmaları Dergisi 11/2 (2013), 283-298.

Ben-Shammai, Haggai. “Studies in Karaite Atomism”. Jerusalem Studies in Arabic and Islam, vi (1985), 243–97.

Benevich, Fedor. “The Classical Ash’ari Theory of Ahwâl: Juwaynî and his Opponents”. Journal of Islamic Studies, 27.2 (2016): 136-75.

Bernard, Marie. “La critique de la notion de nature (tab‘) par le Kalam”. Studia Islamica 51 (1980), 59-105.

Bilge, Meliha. “Ebû İshak İbrâhim B. Seyyâr En-Nazzâm’ın Mûcize Anlayışı: Nazzâm’ın Tabiat Teorisi Çerçevesinde Bir İnceleme”. Kader 18/2 (2020), 587-616.

Birgül, Mehmet Fatih. “Discussion of Causality Based on the Conceptions of Nature of Ibn Rushd and al-Ghazâlî”. Ilahiyat Studies, 1.2 (Summer/Fall 2010): 241-58.

Borrmans, Maurice. “Note sur l’observation de la nature et son utilisation chez Abu Hamid Muhammad Al-Ghazali”. IBLA 1958; 21: 117–152.

Bulgen, Mehmet. “al-Mâturîdî and Atomism”. Ulum: Dini Tetkikler Dergisi = Journal of Religious Inquiries 2/2 (2019), 223-264.

Bulgen, Mehmet. “Klasik Dönem Kelâmında Dakiku’l-Kelâmın Yeri ve Rolü”. Turkish Journal of Islamic Studies 33 (2015), 39-72.

Bulğen, Mehmet. “Atomdan Kuantuma: Fizikteki Gelişmelerin Kelama Etkisi”. Kelam Araştırmaları Dergisi [Kader], 11/1 (2013), 243-251.

Bulğen, Mehmet. “Did Physics [Cosmology] Render God Unnecessary? A Critical Assessment of the Grand Design”. Ulum: Dini Tetkikler Dergisi = Journal of Religious Inquiries, 1/2 (2018), 201-224.

Bulğen, Mehmet. “Fizik Tanrı’yı Gereksiz mi Kıldı? The Grand Design (Büyük Tasarım) Kitabı Üzerinden Bir Değerlendirme”. Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi [İstanbul Yüksek İslam Enstitüsü Dergisi] [MÜİFD], 2011/2, sayı: 41, s. 143-166.

Bulğen, Mehmet. “Kelam İlminin Kozmolojik Boyutları ve Günümüz Kozmolojisi”. Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 2010/2, sayı: 39, 49-80.

Bulğen, Mehmet. “Osmanlı Yeni İlm-i Kelâmında Materyalizm Eleştirileri”. Bilimname: Düşünce Platformu, 2016/1, sayı: 30, 391-433.

Bulut, Halil İbrahim. “Muʻtezile Mezhebinde Nedensellik Tartışmaları”. Marife Dergisi 3/3 (2003): 275-292.

Capezzone, Leonardo. “Amorous or Scientific Metaphors? Abû Nuwâs, the Beginning of the End of the Aristotelian Cosmos, and an Incoherence by al-Nazzâm”. Studia Islamica, 111.1 (2016): 1-19.

Cengiz, Yunus. “Nazzâm’ın Doğa Felsefesinde İʻtimâd hareketi: Neliği ve İşlevi”. Milel ve Nihal Dergisi 11/1 (2014): 143-168.

Cengiz, Yunus. “Two Competing Approaches in the Mu’tazilite View of the Human Being: The Traditions of Aby al-Hydhayl and al-Nazzam”. Nazariyat, 4.2 (2018): 57-73.

Chase, Michael. “Damascius and al-Nazzâm on the Atomic Leap“. Mnemosyne, 72.4 (2019): 585-620.

Courtenay, William J.. “The Critique on Natural Causality in the Mutakallimun and Nominalism.” Harvard Theological Review 66, no. 1 (1973): 77–94.

Crone, P.. “Pre-existence in Iran: Zoroastrians, Ex-Christian Muʿtazilites, and Jews on the Human Acquisition of Bodies”. Aram (2014) 26: 1–27.

Crone, P.. “The Dahrīs According to al-Jāḥiz”. Mélanges de l’Université Saint-Joseph (2010–11) 63: 63–82.

Çurak, Halil. “Şehristânî’nin Ahval Teorisini Eleştirisi”. Universal Journal of Theology 2/2 (2017), 162-174.

Dağ, Mehmet. “İmam el-Harameyn el-Cüveynî’de Nedensellik Kuramı”. OMÜ İlahiyat Fakültesi Dergisi 2/2 (1987),35-54.

Dağ, Mehmet. “Kelâm ve İslam Felsefesinde Hareket Kuramı”. AÜİFD 24/1 (1981), 221- 248.

Davidson, Herbert A. “John Philoponus as a Source of Medieval Islamic and Jewish Proofs of Creation”. Journal of the American Oriental Society 89/2 (1969): 357-391.

Demir, Osman-Arıkan, Mehmet. “Noktaya Dokunmak: Müeyyedzâde Abdurrahman Efendi’nin Cüz’ün lâ yetecezze’ Risalesi’nin Tahlil, Tahkik ve Tercümesi”. Nazariyat İslâm Felsefe ve Bilim Tarihi Araştırmaları Dergisi 5/1 (Nisan 2019): 133-189.

Demir, Osman. “Basit ve Bileşik: Kelamda Cismin Tanımı ve İbn Kemal’in Tafra Eleştirisi”. Kader 17/1 (2019), 15-35.

Demir, Osman. “Cüveynî’de Ahvâl Teorisi”. İslâm Araştırmaları Dergisi 20 (2008), 59-78.

Demir, Osman. “Determinizm ve Okasyonalizm Arasında: Mu’tezile’de Tevlîd Düşüncesi ve Ehl-i Sünnetin Eleştirisi”. Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 36/1 (2009), 63-82. Demir, Osman. “Kelâm-Bilim İlişkisi: Rü’yetullah Metinlerinde Optik”. Düzce Üniversitesi

Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 9/3 (Aralık 2019): 107-120. Dhanani, Alnoor. “Büyük Patlama Kozmolojisi Üzerine Müslüman Bakış Açıları”, çev.

Mehmet Bulğen. Kader 11/2 (2013), 265-273.

Dhanani, Alnoor. “Göklerdeki Kayalar?! Abdülcebbâr ve İbn Sinâ Arasındaki Karşılaşma”. çev. Mehmet Bulğen. Yakın Doğu Üniversitesi İslam Tetkikleri Merkezi Dergisi 3/2 (2017), 129- 147.

Dhanani, Alnoor. “İslam Düşüncesinde Atomculuk”. çev. Mehmet Bulğen. Kader 9/1 (2011), 393-400.

Dhanani, Alnoor. “Kelâm[cıların] Atomları ve Epikürcü Minimal Parçalar”. çev. Mehmet Bulğen. Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi (MÜİFD) sayı: 40 (2011/1), s. 245- 258.

Dhanani, Alnoor. “The Impact Of Ibn Sīnā’s Crıtıque Of Atomısm On Subsequent Kalām Dıscussıons Of Atomısm.” Arabic Sciences and Philosophy 25, no. 1 (2015): 79–104.

Dhanani, Alnoor. “V/XI. Yüzyıl Kelâm Fiziğinin Problemleri”. çev. Mehmet Bulğen. Kader Dergisi 13/2 (2015): 862-885.

Dutton, Blake D., “Al-Ghazâlî on Possibility and the Critique of Causality”. Medieval Philosophy and Theology, 10 (2001): 23-46.

Eker, Nazlı. “İlk Eş’arîler’e Göre Yaratma-Ma’dum Problemi Bağlamında Bir Değerlendirme”. Avrasya Sosyal ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi 6/6 (Haziran 2019): 70-78.

Endreß, Gerhard. “Yahyâ ibn Adî’s Critique of Atomism: three Treatises on the Indivisible Part”. Edited with an Introduction and Notes. In Zeitschrift für die Geschichte der arabische- islamischen Wissenschaften, 1 (1984): 155-179.

Erdemci, Cemalettin. “İbn Metteveyh ve et-Tezkire fî Ahkâmi’l-Cevâhir ve’l-A‘râz Adlı Eseri Üzerine”. İslâmî İlimler Dergisi 1/2 (2009) 7-38.

Erdemci, Cemalettin. “İslâm Kelâmında Kozalite Problemi”. Siirt Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 1/2 (2014), 11-32.

et-Tâî, M. Basil v.dğr. “Mefhûmu’s-Sebebiyye fi’l-Fizyâi’l-Muʻâsira ve ʻinde’l- Mütekellimîne’l-Müslimîn”. Kutadgubilig 23 (2013), 254-294.

et-Tâî, M. Basil. “Re-creation: A Possible Interpretation of Quantum Indeterminism”. arXiv:0907.3419 [quant-ph], 2009.

et-Tâî, Muhammed Bâsil. “Kelâm Kozmolojisinin (Dakîku’l-Kelâm) Bilimsel Değeri”. çev. Mehmet Bulğen. Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 2010/2, sayı: 39, 149-162.

Evkuran, Mehmet. “İslam Düşüncesinde Nedensellik Problemi Doğa ve Tarih Algımız Üzerine”. Eskiyeni Dergisi 21 (2017): 11-27.

Fazlıoğlu, İhsan. “Euclides Geometrisi ‘Süreklilik Aksiyomu’ Açısından Eleştirilebilir mi?”. Kutadgubilig Felsefe-Bilim Araştırmaları, 1 (2002), 215-228.

Frank, Richard M.. “Abu Hashim’s Theory of States: Its Structure and Function”. Actas do Congressu de Estudos Arabes e Islamicos, Leiden, 1971, 85-100.

Frank, Richard M.. “Al-Ma‘dūm wal-Mawjūd the Non-Existent, the Existent and the Possible in the Teaching of Abū Hāshim and His Followers”. Mélanges Institut Dominicain D’études Orientales (MIDEO), 14 (1980), 185-210.

Frank, Richard M.. “Al-Maʻnâ: Some Reflections on the Technical Meanings of the Term in the Kalâm and Its Use in the Pyhsics of Muʻammar”. Journal of the American Oriental Society 87/3 (1967): 248-259.

Frank, Richard M.. “Ebû Hâşim’in Ahvâl Teorisi: Yapısı ve İşlevi”. çev. Hayrettin Nebi Güdekli, Marmara Üniversitesi İlâhiyat Fakültesi Dergisi 46 (Nisan 2014), 225-236.

Frank, Richard M.. “Eş‘arî Tahlilde Madde ve Atom”. çev. Hüseyin Aydın, Dicle Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 3/1 (2001), 95-109.

Frank, Richard M.. “The Aš‘arite Ontology: I Primary Entities.” Arabic Sciences and Philosophy 9, no. 2 (1999): 163–231.

Frank, Richard M.. “The Non-Existent and the Possible in Classical Ash‘arite Teaching”, Mélanges Institut Dominicain D’études Orientales (MIDEO), 24 (1980), 1-37.

Frank, Richard M.. “The structure of created causality according to al-Ash‘arî”. Studia Islamica 25 (1966), 13–76.

Frank, Richard. M.. “Several Fundamental Assumptions of the Baṣra School of the Muʿtazila”. Studia Islamica 33 (1971): 5–18.

Gimaret, Daniel. “La Théorie des Aḥwâl d’Abû Hâšim al-Ǧubbâʾî d’après des Sources Ašʿarites”. Journal Asiatique (1970) 258: 47–86.

Gimaret, Daniel. “Le Commentaire Récemment Publié de la Taḏkira d’Ibn Mattawayh”. Journal asiatique (2008) 296: 203–28.

Gimaret, Daniel. “Un extrait de la Hidāya d’Abū Bakr al-Bāqillānī: le Kitāb attawallud, réfutation de la thèse mu‘tazilite de la génération des actes”. Bulletin d’études orientales, 58 (2009), 259-313.

Goodman, L. E.. “Did Al-Ghazâlî Deny Causality?”. Studia Islamica (1978) 47: 83–120. Goodman, Lenn E.. “Al-Ghazâlî and Hume on Causality”. Ishraq, 4 (2013): 448-72. Griffel, Frank. “The Western Reception of al-Ghazâlî’s Cosmology from the Middle Ages

to the 21st Century”. Dîvân, Journal of Interdisciplinary Studies, 16.30 (2011.1): 33-62. Günaltay, Mehmed Şemseddin. “Mütekellimîn ve Atom Nazariyyesi”. Dâru’l-Funûn

İlahiyat Fakültesi Mecmuası, I, İstanbul, 1341/1925. Halevi, Leor. “Natural Philosophy and al-Ghazâlî”. Journal of the History of Ideas, 63

(2002): 19-39. Harding, Karen. “Causality Then and Now: Al Ghazālī and Quantum Theory”. The

American Journal of Social Sciences 10/2 (1993), 165-177. Harding, Karen. “Dünden Bugüne Nedensellik: Gazzâlî ve Kuantum Teorisi”. çev. Ahmet

Mekin Kandemir. Kader 16/2 (Aralık 2018): 525-536. Hassan, Laura. “Sayf al-Dîn al-Âmidî on the Indivisible Part”. SOAS Journal of

Postgraduate Research, 6 (2014): 77-98. Hassan, Laura. “The Encounter of Falsafa and Kalām in Sayf al-Dīn al-Āmidī’s Discussion

of the Atom: Asserting Traditional Boundaries, Questioning Traditional Doctrines”. The SOAS Journal of Postgraduate Research, Vol. 6 (2014), 77-98.

Heinen, Anton M.. “Kelâmcılar ve Matematikçiler Süregelen Neticeleriyle Bir Tartışmanın İzleri”. çev. Mehmet Bulğen. Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 2012/2, sayı: 43, 305-320.

Heinen, Anton M.. “Mutakallimūn and Mathematicians”. Der Islam 55/1 (1978), 57-73. Horten, Max. “Die Modus-Theorie des Abū Hāschim”. ZDMG, s. 63 (1909), 303-322.

Ibrahim, Bilal. “Beyond Atoms and Accidents: Fakhr al-Dīn al-Rāzī and the New Ontology of Postclassical Kalām”. Oriens, 48.1-2 (2020): 67-122.

İbn Meymun, Musa. “İbn Meymûn’un Kelâmcıların Cevher-Araz Teorisine İlişkin On İki Mukaddimesinin Tercümesi”. çev. Bilal Taşkın. Kader 15/1 (2017), 219-246.

Johansen, Baber. “L’ordre divin, le temps et la prière: une discussion sur la causalité concernant les actes du culte”. Mélanges de l’Université Saint-Joseph, 61 (2008): 545-57.

Kahraman, Hüseyin. “Fâil-i Muhtâr Tanrı Anlayışını Ortaya Koymada Bir Argüman Olarak Cevher-Ârâz Teorisi: Cüveynî Örneği”. Marife 19/1 (2019), 9-22.

Kandemir, Ahmet Mekin. “Âlemin Ötesine Uzanan El: Mu‘tezile’nin Basra ve Bağdat Ekolleri Arasında Boşluk/Halâ Tartışmaları”. Nazariyat 7/1 (Nisan 2021). 1-34.

Kandemir, Ahmet Mekin. “Kelâmda ve Modern Fizikte Nedensellik Tartışmaları: Tabʽ Teorisi ile Kuantum Teorisinin Soft-Determinist Yorumları Arasında Bir Karşılaştırma”. Bilimname XLI, 2020/1, 691-722.

Kandemir, Ahmet Mekin. “Muʽtezile’de Zorunlu Nedensellik ve Mucize: Tabiat (Tabʽ) Teorileri Çerçevesinde bir İnceleme”. Kader 18/1 (2020), 31-60.

Karadaş, Cağfer, “Kelam Atomculuğunun Kaynağı Sorunu”. Marife: Bilimsel Birikim, 2/2 (2002), 81-100.

Karadaş, Cağfer. “Atomcu Düşünceler ve Kelâm Atomculuğu”. Kelâm Araştırmaları Dergisi 2/1 (2004), 57-72.

Karadaş, Cağfer. “İslâm Düşüncesinde Değişim ve Süreklilik –teceddüd-i emsâl, halk-ı cedîd, istimrâr, hudûs-ı dâim-”. Usûl İslâm Araştırmaları 8 (2007): 7-22.

Karadaş, Cağfer. “The New Approach to The Source of Kalām Atomism”. ULUM 1/2 (December 2019), 225-244.

Karbasizadeh, Amir Ehsan. “A Ghazalian Predicament: Epistemology and Metaphysics of Causation in the Works of Ghazali”. Sophia Perennis, 1.4 (2009): 43-70.

Kologlu, Orhan S.. “Kumûn, Istihâla, and Khalq: Three Concepts in Ibn Hazm’s Cosmology”. Ilahiyat Studies, 2.1 (Winter/Spring 2011): 83-109.

Koloğlu, Orhan Ş. “İbn Hazm’ın Atomculuğu Reddi”. Uludağ Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 16/2 (2007), 169-194.

Koloğlu, Orhan Şener. “Ebû Hâşim el-Cübbâî’nin Ahvâl Teorisi Üzerine Bazı Mülahazalar”. Uludağ Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 16/2 (2007), 195-214.

Koloğlu, Orhan Şener. “İbn Hazm’da Kümûn ve Yaratma”. Uludağ Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 17/1 (2008): 193-218.

Kukkonen, T. “Possible Worlds in the Tahāfut al-Falāsifa: al-Ghazālī on Creation and Contingency”. Journal of the History of Philosophy (2000) 38: 479–502.

Kukkonen, Taneli. “Al-Ghazâlî on Accidental Identity and the Attributes”. The Muslim World, 101.4 (Oct. 2011): 658-79.

Langermann, Y. Tzvi. “Arabic Cosmology”. Early Science and Medicine 2/2, 1997, 185- 213.

Langermann, Y. Tzvi. “Islamic Atomism And The Galenic Tradition”. History of Science 47/3 (2009): 277-295.

Lettinck, Paul. “Ibn Sînâ on Atomism: Translation of Ibn Sina’s Kitâb al-Shifa: el-Tabi’iyyât I: Al-Samâ’ al-Tabî’î, Third Treatise, Chapters 3-5’”. al-Shajarah, IV/1 (1999), 1-16.

Lizzini, Olga. “Causality as Relation : Avicenna (and al-Ghazâlî)”. Quaestio, 13 (2013), 165- 95.

Macdonald, D. B. “Continuous re-creation and Atomic Time in Muslim Scholastic Theology”. The Muslim World, (18-1/1928), 6–28.

Macdonald, D. B. “Klasik Dönem Kelâmında Atomcu Zaman ve Sürekli Yeniden Yaratma”. çev. Mehmet Bulğen. Kader Dergisi 14/1 (2016): 279-297.

Macit, Muhittin. “İmkân Metafiziği Üzerine: Gazzâli’nin Felsefî Determinizmi Eleştirisi”. Dîvân: İlmî Araştırmalar 2/3 (1997/1), 93-141.

Madelung, Wilfred. “Ibn al-Malāḥimī on the Human Soul”. Muslim World (2012) 102: 426–32.

Marmura, M.. “Ghazālian Causes and Intermediaries”. Journal of the American Oriental Society (1995) 115: 89–100.

Marulcu, Hasan Tevfik. “Âlemin Hudûsu Bağlamında Kelâm’ın Kozmolojik Yapılanması”. Süleyman Demirel Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi. 2006/1, Sayı:16, 77-88.

Mayer, Toby. “The Cosmogonic Word in al-Shahrastānī’s Exegesis of Sūrat al-Baqara”. Journal of Qur’anic studies 16/2 (2014), 1-41.

McDermott, Martin. “Abu ‘Isa al-Warraq on the Dahriyya”. Mélanges de l’Universite Saint-Joseph 50 (1984), 387-402.

McGinnis, Jon. “A Continuation of Atomism: Shahrastânî on the Atom and Continuity”. Journal of the History of Philosophy, 57.4 (2019): 595-619.

Moad, Omar Edward. “A Significant Difference Between al-Ghazâlî and Hume on Causation”. Journal of Islamic Philosophy, 3 (2008): 22-39.

Moad, Omar Edward. “Al-Ghazali’s Occasionalism and the Nature of Creatures”. International Journal for Philosophy and Religion, 58 (2005): 95-101.

Nessar, Muhammed Abdüssettâr. “et-Tabiîyyât ve ʻalakâtüha bi’d-dîn ʻinde’n- Nazzâm el-Muʻtezilî”. Havliyyâtü Külliyeti’ş-Şerîa ve’l-Kânûn ve’d-Dirâsâti’l-İslâmiyye 12 (1995), 197- 230.

Ötenkaya, Yusuf. “Atomcu-Dualist-Teslis Anlayışına Karşı Mu’tezile’nin Meydan Okuması: Yeni Bir Tanrı-Âlem Tasavvuru”. Kader 16/2 (Aralık/2018): 319-346.

Öztürk, Halil. “Şehristânî Ontolojisinde Varlık Anlayışı ve Alanları”. Fırat Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 23/2 (Aralık 2018), 35-55.

Paret, Rudi. “An-Nazzam als Experimentator”. Der Islam; Zeitschrift für Geschichte und Kultur des Islamischen Orients, XXV (1937), 228-233.

Pines, Shlomo. “A study of the impact of Indian, mainly Bhuddist, thought on some aspects of kalam doctirnes”. Jerusalem studies in Arabic and Islam, xvii (1994), 182–203.

Pines, Shlomo. “Hint Düşüncesi -Özellikle Budist Düşüncenin Kelâm Doktrinlerindeki Bazı Hususlara Etkisi Üzerine”. çev. U. Murat Kılavuz. Marife 3/3 (2003), 353-369.

Pines, Solomon. “Les précurseurs musulmans de la théorie de l’impetus”. Archeion, 21, 1938, 298-306.

Pines, Solomon. “Un précurseur baghdadien de la théorie de l’impetus”, Isis, 44, 1953, 246–51.

Pretzl, Otto. “Erken Dönem İslâm’ın Atom Öğretisi”. çev. Bilal Kır. Kader 13/1 (2015), 561-575

Rashed, Marwan. “Abû Bakr Al-Râzî et le Kalâm”. MIDEO 24, 2000: 39–54.

Rayan, Sobhi. “Causality and Reliance (Tawakkul) in Ghazâlî’s Epistemological System”. Journal of Islamic Studies and Culture, 6.1 (2018): 60-66.

Riker, S. “Al-Ghazali on Necessary Causality in The Incoherence of the Philosophers”. The Monist 79 (1996), 315–24.

Sabra, Abdelhamid. I. “Ortaçağ İslâm Kelâmında Bilim ve Felsefe On Dördüncü Yüzyılın Tanıklığı”. çev. Mehmet Bulğen – Bilal Taşkın. Kader 14/2 (2016), 610-653.

Sabra, Abdelhamid. I. “Science and philosophy in medieval Islamic theology: the Evidence of the Fourteenth Century”. Zeitschrift für Geschichte der Arabisch-Islamischen Wissenschaften / Majallat Tārīkh al-ʿUlūm al-ʿArabīya wa ‘l-Islāmīya, no: IX, 1994, 1-42.

Sabra, Abdelhamid. I. “The Simple Ontology of Kalam Atomism: An Outline”. Early Science and Medicine 14 (2009), 68-78.

Sarıkavak, Kazım. “Mutezile’de Zaman”. Felsefe Dünyası 2/32 (2000), 5-22.

Setia, ‘Adî. “Fakhr al-Dîn al-Râzî on Physics and the Nature of the Physical World: A Preliminary Survey”. Islam & Science, 2 (2004): 61-80.

Setia, ’Adi. “Atomism Versus Hylomorphism in The Kalam of Al-Fakhr Al-Din Al-Razi: A Preliminary Survey of the Matalib al-’Aliyyah”. Islam and Science 4 (2006), 113–140.

Setia, Adi. “Time, Motion, Distance, and Change in the Kalâm of Fakhr al-Dîn al-Râzî: A Preliminary Survey with Special Reference to the Matâlib ‘Âliyyah”. Islam & Science, 6,1 (2008): 13-29.

Sevgıl̇ı,̇ Mâcid. “Cüveynî’nin İstirsâl Meselesi ile Ahvâl Teorisi ve Bu Konular Etrafında Cereyân Eden Tartışmalar”. Siirt Üniversitesi İlâhiyât Fakültesi Dergisi, Siirt 2014, sayı: II/1, 139- 157.

Shamsi, F.A.. “Ibn Sina’s Argument Against Atomicity of Space/Time”. Islamic Studies (Islamabad) 23(2) (1984): 83-102.

Shihadeh, Ayman. “Avicenna’s corporeal form and proof of prime matter in twelfth- century critical philosophy: Abū l-Barakāt, al-Masʿūdī and al-Rāzī”. Oriens, (2014) 42(3–4), 364– 396.

Shihadeh, Ayman. “Classical Ash‘ari Anthropology: Body, Life and Spirit.” In The Muslim World, 102 (3-4) (2012): 433-477.

Silajdžić, Adnan. “Mu’tazilijska Kosmologija”. Znakovi vremena 7-8 (1999), 36-49.

Şahiner, Muharrem. “Gazzâlî’nin Nedensellik Anlayışı ile Malebranche’ın Okazyonalizminin Karşılaştırılması”. Sosyal Bilimler Dergisi 4/7 (2014): 1-27.

Taufik, Ibrahim K.. “Ancient Heritage in Kalam Philosophy”. Values in Islamic Culture and the Experience of History, (Nur Kirabev – Yuriy Pochta), Russian Philosophical Studies, I, CRVP, 2002.

Thiele, Jan. “A Zaydî Treatise on the Proof of Accidents: The Mukhtasar fî al-a’râd by al- Hasan al-Rassâs”. Shii Studies Review, 2.1-2 (2018): 319-35 [includes critical ed.].

Thiele, Jan. “La Causalité selon al-Ḥākim al-Ǧišumī”. Arabica 59 (2012), 291–318.

Türkben, Yaşar. “Gazzâlî’nin Sebeplilik Düşüncesi Üzerine Yapılan Tartışmalar”. e- Makâlât Mezhep Araştırmaları Dergisi 2/2 (2009), 41-53.

Türker, Ömer. “İlâhî Fiillerin Nedenliliği Sorunu: Gazzâlî’nin Meseleye Yaklaşımı ve Katkısı”. İslâm Araştırmaları Dergisi, 2007, sayı: 17, 1-24.

Türkmen, Hasan. “Muʻammer b. Abbâd’ın Tabiî Zorunluluk Nazariyesinin Deizmi Çağrıştırması”. Kesit Akademi Dergisi 4/14 (2018), 153-161.

Vajda, Georges. “Le témoignage d’al-Maturidi sur la doctrine des Manichéens, des Daysanites et des Marcionites”. Arabica 13 (1966), 1-38.

Vajda, Georges. “Note annexe: L’apercu sur les sectes dualistes dans al-Mughni fî abwâb al-tawhid wa-l-‘adl du cadi ‘Abd al-Ğabbâr”. Arabica 13 (1966), 113-128.

Van Ess, Josef. “Dırar ibn ‘Amr und die ‘Cahmiya’, Biographie einer vergessen Schule”. Der Islam 43 (1967), 241-279; 44 (1968), 1-70, 318-320.

Van Ess, Josef. “Ebû İshâk en-Nazzâm Örneği Üzerinden Kelâm-Bilim İlişkisi”. çev. Mehmet Bulgen. Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 2014, sayı: 46, 267-286.

Van Ess, Josef. “Mu’tezile Atomculuğu”. çev. Mehmet Bulğen. Kader 10/1 (2012), 255- 274.

Wakelnig, Elvira. “Late Antique Philosophical Terminology in Early Kalām: The Polysemous Greek Term atomon and Its Arabic Equivalent juz‘ lā yatajazza‘“. Journal of Abbasid Studies, 6.2 (2019): 150-84.

Yavuz, Yusuf Şevki. “İslam Kelâmında Araz Nazariyesi”. Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 5-6 (1993), 71-83.

Yazıcı, Muhammed. “Sünni Kelâmcılara Göre Varlık Kategorileri”. Atatürk Üniversitesi İlâhiyat Fakültesi Dergisi 28 (2007), 201-260.

Yıldırım, Ömer Ali. “İslam Düşüncesindeki Yoktan Yaratma ve Kıdem Tartışmaları: Kelâmcılar ve İbn Sînâ Merkezli Bir İnceleme”. Kader 10/2 (2012), 251-274.

Yıldırım, Ömer Ali. “Ma‘dûm ve Mümkün: Mûtezile’nin “Ma‘dûm” ve İbn Sînâ’nın “Mümkün” Kavramı Üzerine Değerlendirmeler”. İslam Araştırmaları Dergisi 30 (2013), 81-107.

Yıldız, Metin. “Erken Dönem Eş‘ariyye’de Dakîku’l-Kelâm”. Van İlahiyat Dergisi 8/12 (Haziran 2020): 50-67.

Yıldız, Metin. “Ebu’l-Hasan el-Eş‘arî’de Nedensellik Karşıtlığı: Âdet Nazariyesi”. Marife Dini Araştırmalar Dergisi 19/2 (2019), 533-551.

Yıldız, Metin. “Kozmolojik Kelâm Delili”. Yüzüncü Yıl Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 4/4-5 (Ocak 2016): 20-35.

TEZLER

Aktaş, Mehmet. Cüveynî’de Tanım Teorisi. Doktora Tezi, Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul 2020.

Ali, Gh.. Substance and Things: Dualism and Unity in the Early Islamic Cultural Field. Ph.D. Dissertation, University of Exeter, 2012.

Armas, Adnin. Fakhr Al-Dîn Al-Râzî on Time. Thesis M.A. (ISTAC). Kuala Lumpur, 2003.

Baga, Mehmet Sami. İbn Sînâ Sonrası İslam Felsefesinde Cisim Teorisi: Hikmetü’l-‘ayn ve Şerhleri Çerçevesinde. İstanbul Üniversitesi, Doktora Tezi, 2018.

Bennett, David. The spirit of Ahypokeimenonical physics: Another side of Kalām natural philosophy. Los Angeles: University of California, PhD dissertation, 2011.

Devji, Umit Yolsuloglu. AI-Ghazāli and Quantum Physics: A Comparative Analysis of The Seventeenth Discussion of Tahāfut al-Falāsifa and Qantum Theory. Canada: McGill University Institute of Islamic Studies, MA Thesis, 2003.

Dhanani, Alnoor. Kalām and Hellenistic Cosmology: Minimal Parts in Basrian Mu‘tezilī Atomism. Doctoral Dissertation, Harvard University, 1991.

Eker, Nazlı. Mu’tezile ve Ehl-İ Sünnet Kelamında Ma’dum Problemi. Doktora Tezi, Isparta: SDÜ Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2013.

Eliş, Veysel. Ebu’l-Hasan El-Eş‘arî’nin Âlem Anlayışı. Van: Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2019.

Fitzgerald, L. P.. Creation in al-Tafsîr al-Kabîr of Fakhr ad-Dîn al-Râzî. PhD Dissertation, Australian National University, 1992.

Güdekli, Hayreddin Nebi. Ebu Haşim el-Cübbaî’nin Zat-Sıfat İlişkisine Yaklaşımı: Haller Teorisi. İstanbul: Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 2008.

Güdekli, Hayrettin Nebi. Kelâmın Tümel Bir Disiplin Olarak İnşâsı. Doktora Tezi, Marmara Üniversitesi, İstanbul, 2015.

Günaydın, Salih. Fahreddîn er-Râzî’nin Düşünce Sisteminde Mekân Kavramı. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul: MÜSBE, 2013.

Holoğlu, Yasemin. Câhız’da Tabiat Felsefesi. Yüksek Lisans Tezi, Marmara Üniversitesi, 2014.

Ibrahim, Bilal. Freeing Philosophy from Metaphysics: Fakhr al-Dīn al-Rāzī’s Philosophical Approach to the Study of Natural Phenomena. PhD Dissertation, McGill University, 2013.

Kandemir, Ahmet Mekin. Mutezile Kelâmında Tabiî Nedensellik Düşüncesi. Doktora Tezi, Necmettin Erbakan Üniversitesi, 2019.

Karaağaç, Hilmi. İslam Kelâmında Tevlîd Nazariyesi. Yüksek Lisans Tezi, Ankara Üniversitesi, 2001.

Karaman, Hüseyin. Cüveynî’de İlliyet Teorisi. Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, İstanbul, 2015.

Kılavuz, Ulvi Murat. İslam Düşüncesinde Dolayıl Fiil ve Davranışlar (Tevlid- Tevellüd). Yüksek Lisans Tezi, Uludağ Üniversitesi, 2001.

Küçükler, Ali. Antik Hintte Atomcu Düşüncenin Yeri. Doktora Tezi, Ankara Üniversitesi, 2008.

Şenharputlu, Ahmet. Klasik Kelâm Döneminde Arazların Bekası Sorunu. Yüksek Lisans Tezi, Marmara Üniversitesi, 2017.

Yıldız, Metin. İbn Metteveyh’in Kozmoloji Anlayışı. Doktora Tezi, Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi, 2015.

-BİLDİRİLER-

Bayraktar, Mehmet. “el-Kindî ve İbn Sina’da Atomculuğun Tenkidi”. İbn Sina Doğumunun Bininci Yılı Armağanı Sempozyumu. Türk Tarih Kurumu Basım Evi. Ankara 1984.

Bennett, David. “Abū Isḥāq al-Naẓẓām: The Ultimate Constituents of Nature are Simple Properties and Rūḥ”. In M. Bernards (ed.), Abbasid Studies IV: Proceedings of the 2010 Meeting of the School of Abbasid Studies. Exeter: Gibb Memorial Trust, 2013, 207–17.

Böwering, Gerhard. “The Concept of Time in Islam”. Proceedings 1. of the American Philosophical Society. Philadelphia; 1997; 141/1: 55–66.

Bulğen, Mehmet. “The Relevance of Quantum Physics to Kalam Atomims”. Uluslararası İmam Eş’arî ve Eş’arîlik Sempozyumu Bildirileri 21-23 Eylül 2014, 2015, cilt: I, s. 381-394.

Bulut, Halil İbrahim. “Nedensellik Ya Da Hissi Mucizelerin İmkânı Meselesi”. Bir Kelâm Problemi Olarak Din-Dünya İlişkisi Sempozyumu. 224-244. Çorum: 2002.

Cengiz, Yunus. “Atomculuktan Ahlak Felsefesine: Kelâmcıların Bilimsel Bir Teoriyi Kullanma Biçimleri”. Bilim Tarihi ve Felsefesi Sempozyumu. Ed. Ömer Bozkurt. 281-296. Mardin: Artuklu Üniversitesi Yayınları, 2016.

Daiber, Hans. “Democritus in Arabic and Syriac Tradition”. in Proceedings of the 1st International Congress on Democritus, Xanthi 6–9 October 1983, B (Xanthi, 1984), pp. 251–65. Daiber, Hans. “God versus Causality. Al-Ghazālī’s Solution and its Historical Background”. In: Islam and Rationalism: The Impact of al-Ghazālī. Proceedings of an

International Conference, Ohio State University, November 10–12, 2011 (forthcoming). Demir, Osman. “XVI. yy. Osmanlı Coğrafyasında Teorik Fizik Tartışmaları: Müeyyedzâde’nin Şübhetü’l-Âmme Risalesinde Hareket-Mekân İlişkisi”. 14. ve 15 Yüzyıl İslam

Düşüncesinde Felsefe Kelam ve Tasavvuf, Sempozyum Bildirileri, I. cilt. 2020, 388-400. Dhanani, Alnoor. “Al-Mâtûrîdî and Al-Nasafî on Atomism and the Tabâiʻ”. Büyük Türk Bilgini İmâm Mâtûrîdî ve Mâtûrîdîlik -Milletlerarası Tartışmalı İlmi Toplantı-, 22-24 Mayıs 2009-

. ed. İlyas Çelebi. 65-76. İstanbul: M.Ü. İlahiyat Fakültesi Vakfı Publications, 2012. Dhanani, Alnoor. “Mâtürîdî ve Nesefî’nin Atomculuk ve Tabiat Anlayışı”. çev. Mehmet Ata Az. Mâtürîdî Gelen-ek-i Çağdaş Metinler Seçkisi III, Derleyen: Recep Alpyağıl (İstanbul: İz

Yayıncılık, 2016), 607-616. Fazlıoğlu, İhsan. “Euclides Geometrisi ve Kelâm”. Türkiye I. İslâm Düşüncesi

Sempozyumu 24-27 Ekim 1996, İstanbul (Url:http://fazlioglu.blogspot.com/2018/07/ihsan- fazlioglu- euclides-geometrisi-ve-kelam.html, 14.09.2018).

Fazlıoğlu, İhsan. “Evren’in Bir Merkezi Var mıdır? Hocazâde’nin Onto-geometrik Bir Araştırması”. Uluslararası Hocazâde Sempozyumu (22-24 Ekim 2010 Bursa, Bildiriler), ed. Tevfik Yücedoğru v.d. Bursa 2011, s. 271-304.

Griffel, Frank. “Al-Gahzâlî’s Appropriation of Ibn Sînâ’s Views on Causality and the Development of the Sciences in Islam”. In Uluslararasi Ibn Sînâ Sempozyumu Bildiriler 22-24 May 2008, Istabul. Inernational Ibn Sina Symposium Papers, 2 vol., ed. by Nevzat Bayhan, Mehmet Mazak & Aydin Süleyman. Istanbul: Kültüra.S, 2009, vol. I, pp. 1-365 & vol. II, 105-116.

Holoğlu, Yasemin – Yavuz, Yusuf Şevki. “Câhız’da Tabiat Felsefesi”. Türkiye Lisansüstü Çalışmalar Kongresi Bildiriler Kitabı. 3: 87-101. İstanbul: İlmi Etüdler Derneği, 2016.

Kandemir, Ahmet Mekin. “Big Bang Teorisi Kelamın Yoktan Yaratılış Düşüncesini Destekler mi?”. Türkiye Lisansüstü Çalışmalar Kongresi. Isparta 2016.

Karadaş, Cağfer. “Hocazâde’nin Tehâfüt’ünde Sebeplilik Meselesi”. In T. Yücedoğru, O. Ș. Koloğlu, U. M. Kılavuz, and K. Gömbeyaz (eds.), Uluslararası Hocazâde Sempozyumu (22–24 Ekim 2010 Bursa) – Bildiriler, Bursa: Büyükşehir Belediyesi Yayınları, (2011), 163–73.

Umut, Hasan. “Refuting Atomism in al-Ishārāt Tradition”. Uluslararası 13. Yüzyılda Felsefe Sempozyumu Bildirileri, ed. Murat Demirkol ve M. Enes Kala, Ankara: Yıldırım Beyazıt Üniversitesi İnsan ve Toplum Bilimleri Fakültesi Yayınları, 2014, 606-625.

Van Ess, Josef. “Sixty years after: Shlomo Pines’s Beiträge and half a century of research on atomism in Islamic theology”. Proceedings of the Israel Academy of Sciences and Humanities, vii (2002), 19–41.